Książka prawnicza we Lwowie

Celem pracy jest omówienie zagadnienia książki prawniczej w księgozbiorach lwowskich w XVI-XVIII wieku.

Książka jest w pewnym stopniu pamięcią zbiorową społeczeństwa, jest również zabytkiem i pomnikiem kultury narodowej, jednym z najtrwalszych skarbców myśli ludzkiej. Pamięć zbiorowa społeczeństwa materializuje się w druku. W książce znajduje swe odbicie droga przebyta przez naród na przestrzeni dziejów. Jako niewątpliwy fenomen w życiu ludzkości oraz skarbnica kultury i historii narodów, książka coraz częściej staje się obiektem wszechstronnych badań, i to zarówno od strony treści, jak i postaci materialnej. Tym bardziej dotyczy to książki dawnej, która sama w sobie jest niekiedy dosyć rzadkim pomnikiem kultury duchowej oraz materialnej. Na podstawie badań nad książką można wyciągnąć daleko idące wnioski co do poziomu kulturalnego czy też cywilizacyjnego społeczeństwa .

Powstaje przy tym pytanie zasadnicze, jak mamy traktować dawną książkę; czy jako nośnik informacji, czy jako pomnik kultury, czy też jako jeden z jej najważniejszych składników. Otóż nie ulega wątpliwości, że zasadne jest traktowanie książki dawnej w najszerszym ujęciu, a więc jako najważniejszego składnika kultury narodowej. Dotyczy to zarówno treści w niej zawartych, jak i jej postaci materialnej . Jakie wartości dla współczesnego człowieka niesie z sobą dawna książka? W jakim stopniu może zainteresować w dobie telewizji, video oraz Internetu? Czy stosunek do tego podstawowego przecież w dawnych czasach (i dziś również) środka informacji powinien być taki sam jak czytelnika kilkaset lat temu? Otóż odpowiedzi na te i tym podobne pytania nie są łatwe i nie mogą - jak się wydaje - być jednoznaczne.

Książka traktowana jako zabytek kultury narodowej, podlegający ochronie prawnej, powinna być (podobnie jak inne pomniki kultury) opisywana, katalogowana, starannie przechowywana i udostępniana. Tak się złożyło, że wskutek kataklizmów dziejowych ogromna część naszych dóbr kultury znalazła się poza granicami kraju. Jeszcze większa zapewne część została stracona bezpowrotnie. Książka również dzieliła swój los z losem narodu, dlatego była prześladowana i niszczona. Dziś staramy się zbierać okruchy historii książek i na tej podstawie konstruować jej obraz, trudniejszy do przedstawienia na kresach dawnej Rzeczypospolitej ze względu chociażby na trudności w korzystaniu z materiałów znajdujących się poza granicami kraju. Informacje o starych książkach zachowały się przede wszystkim w archiwaliach miejskich i kościelnych. Pełnią one niejako rolę uniwersalną i uzupełniają lukę materiałową istniejącą w miastach o podobnej strukturze społecznej i narodowościowej oraz o podobnej roli w państwie (np. Wilno). Również sama książka, ta wytłoczona we Lwowie oraz przywieziona z głębi kraju i z zagranicy, powinna dostarczyć cennego materiału. Chociaż jest to materiał pierwszorzędnej wagi, niekiedy nie daje jednak tak obszernych i wszechstronnych danych jak archiwalia. Badania nad samą książką, bardzo pracochłonne, wymagające dużego zespołu ludzi i oparte wyłącznie na samej książce, dają jednostronny wynik. Niemożliwe jest jednak nakreślenie jej obrazu bez spożytkowania materiałów archiwalnych .

Niniejsza praca podzielona została na cztery rozdziały. W rozdziale pierwszym przybliżono historię literatury prawniczej. Poszczególne punkty tego rozdziały odnoszą się do takich kwestii, jak: literatura prawnicza w starożytności, literatura prawnicza w średniowieczu, literatura prawnicza w czasach nowożytnych, a także początki kultury książki w Polsce.

W drugim rozdziale pracy przedstawiono historię miasta Lwowa, ze szczególnym uwzględnieniem okresu, gdy Lwów był miastem polskim (lata 1340-1772). Ponadto, w rozdziale tym przybliżono życie mieszczan, szlachty i magnaterii lwowskiej, a także życie intelektualne i funkcjonowanie ośrodków naukowych we Lwowie.

Trzeci rozdział pracy omawia dokładnie kolekcje książek posiadane przez mieszczan i profesorów we Lwowie. W rozdziale tym zwrócono uwagę na kolekcje Waleriana Alembeka, Jana Andrzeja Próchnickiego, Balcera Hybnera, Dawida Igla, Pawła Szczerbica oraz wielu drobnych zbieraczy.

W rozdziale czwartym scharakteryzowano kolekcje książek znajdujące się w biblioteki kościelne. Chodzi tu o zbiory znajdujące się w bibliotece arcybiskupów i biskupów lwowskich, o księgozbiory duchowieństwa wyższego, księgozbiory duchowieństwa parafialnego, zbiory znajdujące się w bibliotece katedralnej oraz w bibliotekach klasztornych.

Tytuły rozdziałów:
1. Wstęp
2. Historia literatury prawniczej
3. Historia Lwowa
4. Kolekcje mieszczan i profesorów
5. Biblioteki kościelne
6. Zakończenie
7. Bibliografia